Οξειδωτικό στρες και ποιος ο ρόλος των αντιοξειδωτικών στην προστασία των κυττάρων
Τι είναι το οξειδωτικό στρες στον οργανισμό και ποιοι είναι οι παράγοντες που ευθύνονται για τη δημιουργία του. Ποια είναι η σημασία του στην πρόκληση διαφόρων χρόνιων νοσημάτων και πως μπορούμε να θωρακίσουμε την υγεία μας αντιμετωπίζοντας το οξειδωτικό στρες. Ο ρόλος των αντιοξειδωτικών στην εξουδετέρωση των ελευθέρων ριζών και την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων. Μπορούν να βοηθήσουν πραγματικά;
Οξειδωτικό στρες είναι μια κατάσταση του οργανισμού κατά την οποία συμβαίνει μια ανισορροπία μεταξύ της παραγωγής και συσσώρευσης αντιδραστικών ειδών οξυγόνου στα κύτταρα και τους ιστούς του σώματος και της ικανότητας ενός ενδογενούς συστήματος να αποβάλλει αυτές τις ουσίες.
Αντιδραστικά είδη οξυγόνου μπορεί να είναι ρίζες υπεροξειδίου, υπεροξείδιο του υδρογόνου, υδροξυχλωρικές ρίζες και μονοξείδιο του αζώτου. Παράγονται συνήθως φυσιολογικά ως υποπροϊόντα του μεταβολισμού και πρέπει να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Όταν αυτές οι ουσίες αυξάνονται στο σώμα έχουν επιβλαβή επίδραση σε πρωτεΐνες, λιπίδια και νουκλεϊκά οξέα.
Τα κύτταρα του σώματος έχουν τους δικούς τους μηχανισμούς αποτοξίνωσης και απαλλαγής από τα αντιδραστικά είδη οξυγόνου όπως η δισμουτάση του υπεροξειδίου, η καταλάση και η υπεροξειδάση γλουταθειόνης, το λιποϊκό οξύ, η L- αργινίνη και το συνένζυμο Q10.
Πως όμως σχηματίζονται οι ελεύθερες ρίζες όπως αποκαλούνται. Ενδογενώς, οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να παραχθούν εξαιτίας της φλεγμονής, της ενεργοποίησης των ανοσοκυττάρων, της ισχαιμίας, του καρκίνου, διαφόρων λοιμώξεων, της υπερβολικής άσκησης, της γήρανσης ακόμα και του στρες.
Εξωτερικοί παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν την παραγωγή ελευθέρων ριζών προέρχονται από το περιβάλλον, τους ρύπους, τα βαρέα μέταλλα, τον τρόπο μαγειρέματος, διάφορες συνήθειες όπως κάπνισμα και κατανάλωση αλκοόλ αλλά και από τη χρήση ορισμένων φαρμάκων. Η ακτινοβολία επίσης αποτελεί έναν εξωτερικό παράγοντα που εμπλέκεται στο σχηματισμό των ελευθέρων ριζών.
Και ενώ όταν οι ελεύθερες ρίζες βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα έχουν ευεργετική δράση στον οργανισμό όπως για παράδειγμα στο αμυντικό σύστημα όταν συγκεντρώνονται σε μεγάλες ποσότητες έχουν βλαβερές επιπτώσεις στην υγεία.
Όταν ο σχηματισμός των ελεύθερων ριζών γίνεται σε τέτοιο βαθμό που τα κύτταρα αδυνατούν να τις καθαρίσουν τότε εμφανίζεται το οξειδωτικό στρες, μια κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες και εκφυλιστικές ασθένειες καθώς και στην επιτάχυνση της γήρανσης.
Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες είναι:
- Οξειδωτική βλάβη του DNA και καρκίνος
- Έναρξη αθηροσκλήρωσης και καρδιαγγειακές παθήσεις
- Νευρολογικές παθήσεις όπως κατάθλιψη, απώλεια μνήμης, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος του Πάρκινσον, νόσος Αλτσχάιμερ
- Άσθμα και χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Νεφρική ανεπάρκεια
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως τα κύτταρα έχουν τους δικούς τους εσωτερικούς μηχανισμούς για την εξουδετέρωση των ελευθέρων ριζών. Εκτός από αυτούς τους μηχανισμούς υπάρχουν διάφορα αντιοξειδωτικά που μπορούμε να προσλάβουμε μέσω της τροφής ή μέσω συμπληρωμάτων διατροφής.
Βιταμίνη Ε με περισσότερο ενεργή μορφή την α και γ τοκοφερόλη, προστατεύει από τον σχηματισμό των αφρωδών κυττάρων της αθηρωματικής πλάκας
Φλαβονοειδή, μια κατηγορία ενώσεων που συναντάμε ευρέως σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης και προστατεύουν από την οξείδωση της LDL
Ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) παρέχει αντικαρκινική προστασία
Πολυφαινόλες όπως η κουρκουμίνη, το esculetin, οι ανθοκυανίνες, οι οποίες έχουν προοξειδωτική δράση κατά των καρκινικών κυττάρων
Τα εξωγενή αντιοξειδωτικά έχουν κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια στην προστασία και την πρόληψη διαφόρων παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με τη χρόνια φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.